Namaz, İslam'ın beş şartından biri olup, müminin Allah (c.c.) ile doğrudan iletişim kurduğu bir ibadettir. Belirli vakitlerde ve belirli şartlar altında eda edilmesi farzdır. Ancak bazı hallerde namaz kılınması caiz değildir veya mekruh sayılır. Bu haller genel olarak hayız ve nifas hali, cenaze namazı vakti ve güneşin doğuşu, batışı ve tam tepede olduğu zaman dilimleri olarak sınıflandırılabilir.

Hayız ve Nifas Hali:

Kadınların hayız (adet) ve nifas (lohusalık) hallerinde namaz kılmaları haramdır. Bu durum, fizyolojik bir süreç olup, bu dönemde kadınların ibadetlerden muaf tutulmasının hikmeti, onlara bu zorlu dönemde kolaylık sağlanmasıdır. Hayız ve nifas hallerinde namaz kılınmamasının yanı sıra oruç tutmak, Kâbe'yi tavaf etmek ve Kur'an-ı Kerim'e dokunmak da caiz değildir. Bu hükümler, İslam'ın kadına verdiği değeri ve onların sağlık durumlarını gözettiğini gösterir. Hayız ve nifas hallerinin bitiminde ise gusül abdesti alınarak tekrar ibadetlere başlanır.

Allah (c.c.) buyurur: وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ ۖ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِي الْمَحِيضِ وَلَا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّىٰ يَطْهُرْنَ ۖ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكُمُ اللَّهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ "Sana adet hallerini sorarlar. De ki: O bir ezadır. Adet halinde kadınlardan uzak durun. Temizleninceye kadar onlara yaklaşmayın. Temizlendikleri zaman, Allah'ın size emrettiği yerden onlara yaklaşın. Şüphesiz Allah, çok tövbe edenleri ve çok temizlenenleri sever." (Bakara Suresi, 2/222) Bu ayette, hayız halinin bir eza olduğu ve bu dönemde kadınlardan uzak durulması gerektiği belirtilmiştir. Temizlendikten sonra ise normal hayata dönüleceği ifade edilmiştir.

Cenaze Namazı Vakti:

Cenaze namazı vakti, namaz kılınması mekruh olan zaman dilimlerinden biridir. Cenaze namazı, farz-ı kifaye hükmünde bir ibadettir ve müslümanların cenazeye saygı göstergesi olarak kılınır. Cenaze namazı kılınırken, diğer farz namazlar kılınmaz. Bu durum, cenazeye ve ölüye verilen önemi gösterir. Cenaze namazı vakti dışında ise farz namazlar normal vakitlerinde kılınır.

Güneşin Doğuşu, Batışı ve Tam Tepede Olduğu Zaman Dilimleri:

Güneşin doğuşu, batışı ve tam tepede olduğu zaman dilimlerinde namaz kılmak mekruhtur. Bu vakitler, putperestlerin güneşe taptıkları zamanlar olduğu için, bu vakitlerde namaz kılınması yasaklanmıştır. Bu yasak, İslam'ın tevhid inancını koruma amacını taşır. Güneşin doğuşundan yaklaşık 45 dakika sonra ve güneşin batışından yaklaşık 45 dakika önceye kadar olan süre, namaz kılınması mekruh olan zaman dilimidir. Güneşin tam tepede olduğu zaman ise, öğle namazının vakti girdikten sonra kılınması daha faziletlidir.

Bu kuralın istisnası, bayram namazları ve teheccüd namazıdır. Bayram namazları, güneş doğduktan sonra kılınır. Teheccüd namazı ise, gecenin son üçte birinde kılınır. Bu istisnalar, bu namazların özel durumlar olduğunu gösterir.

Hz. Ukbe b. Amir (r.a.)’den rivayet edildiğine göre, Resûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: ثَلَاثُ سَاعَاتٍ نَهَانَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنْ نُصَلِّيَ فِيهِنَّ أَوْ أَنْ نَقْبُرَ فِيهِنَّ مَوْتَانَا حِينَ تَطْلُعُ الشَّمْسُ حَتَّى تَرْتَفِعَ وَحِينَ يَقُومُ قَائِمُ الظَّهِيرَةِ حَتَّى تَمِيلَ وَحِينَ تَضَيَّفُ لِلْغُرُوبِ حَتَّى تَغْرُبَ "Resûlullah (s.a.v.) bize üç vakitte namaz kılmayı ve ölülerimizi defnetmeyi yasakladı: Güneş doğarken yükselinceye kadar, güneş tam tepede iken batıya yönelinceye kadar ve güneş batarken batıncaya kadar." (Müslim, Cenâiz, 103) Bu hadis, güneşin doğuşu, batışı ve tam tepede olduğu zaman dilimlerinde namaz kılınmasının yasak olduğunu açıkça belirtmektedir.

Bu hükümler, İslam'ın pratik ve kolaylaştırıcı bir din olduğunu gösterir. Allah (c.c.), kullarına zorluk çıkarmak istemez ve onlara her konuda kolaylık sağlar. Bu hükümler de, bu anlayışın bir yansımasıdır.