Caiz değildir ne demek?
"Caiz değildir" ifadesi, İslami terminolojide bir fiilin veya davranışın şer'i (dini) hükümler çerçevesinde yapılmasının uygun olmadığı, izin verilmediği anlamına gelir. Bu ifade, bir eylemin haram (kesinlikle yasak), mekruh (hoş görülmeyen) veya mübah (serbest) olmadığı durumları belirtmek için kullanılır. "Caiz değildir" hükmü, Kur'an-ı Kerim, Sünnet, İcma ve Kıyas gibi şer'i delillerle desteklenir.
Caiz Olmayan Fiillerin Kapsamı ve Delilleri
"Caiz değildir" ifadesi, geniş bir yelpazede fiilleri kapsar. Bu fiiller, ibadetlerden muamelata, ahlaktan sosyal ilişkilere kadar hayatın her alanında karşımıza çıkabilir. Bir fiilin caiz olmaması, o fiilin yapılmasının Allah (c.c.) tarafından hoş karşılanmadığı ve ahirette sorumluluğa yol açabileceği anlamına gelir.
- Haram Fiiller: Haram, şer'i delillerle kesin olarak yasaklanmış fiillerdir. Bu fiillerin yapılması büyük günahlardandır ve tevbe edilmediği takdirde ahirette cezayı gerektirir. Haram fiillere örnek olarak zina, hırsızlık, yalan söylemek, faiz yemek ve adam öldürmek verilebilir.
- Mekruh Fiiller: Mekruh, haram kadar kesin olmamakla birlikte, şer'an hoş görülmeyen ve terk edilmesi daha iyi olan fiillerdir. Mekruh fiillerin işlenmesi günah olmakla birlikte, haram fiiller kadar ağır bir cezayı gerektirmez. Mekruh fiillere örnek olarak camide yüksek sesle konuşmak, abdest alırken suyu israf etmek ve gereksiz yere yemin etmek verilebilir.
- Kur'an-ı Kerim: Kur'an-ı Kerim, Allah (c.c.)'ın kelamıdır ve İslam hukukunun en temel kaynağıdır. Kur'an'da açıkça yasaklanan veya hoş görülmeyen fiiller, "caiz değildir" hükmüne girer. Örneğin, faiz yemek, Kur'an'da açıkça yasaklanmıştır ve bu nedenle caiz değildir.
- Sünnet: Sünnet, Hz. Muhammed (s.a.v.)'in sözleri, fiilleri ve takrirleridir. Hz. Muhammed (s.a.v.)'in yasakladığı veya hoş görmediği fiiller de "caiz değildir" hükmüne girer. Örneğin, altın ve ipek giymek erkekler için Hz. Muhammed (s.a.v.) tarafından yasaklanmıştır ve bu nedenle caiz değildir.
- İcma: İcma, bir dönemde yaşayan bütün müçtehitlerin (İslam hukukçularının) bir konuda fikir birliği etmesidir. Müçtehitlerin icma ettiği bir konuda da "caiz değildir" hükmü verilebilir. Örneğin, İslam hukukçularının çoğunluğu, zaruret olmaksızın organ naklinin caiz olmadığı konusunda icma etmiştir.
- Kıyas: Kıyas, Kur'an ve Sünnet'te açıkça belirtilmeyen bir konuda, benzer bir hükme dayanarak hüküm vermektir. Kıyas yoluyla da "caiz değildir" hükmü verilebilir. Örneğin, Kur'an'da şarap içmek yasaklanmıştır. Kıyas yoluyla, şarap gibi sarhoş edici diğer içeceklerin de caiz olmadığı hükmüne varılabilir.
Bu ayet, zinanın haram olduğunu açıkça belirtir. Zina, sadece bireysel bir günah değil, aynı zamanda toplumun ahlaki yapısını bozan ve aile kurumunu zedeleyen bir fiildir.
Bu hadis, boşanmanın helal olmasına rağmen, Allah (c.c.) katında hoş görülmeyen bir eylem olduğunu belirtir. Boşanma, aile birliğinin dağılmasına ve birçok olumsuz sonuca yol açabileceği için mekruh kabul edilmiştir.
"Caiz Değildir" Hükmünün Kaynakları
"Caiz değildir" hükmü, İslam hukukunun temel kaynaklarından elde edilir. Bu kaynaklar, Kur'an-ı Kerim, Sünnet, İcma ve Kıyas'tır.
Günümüzdeki Uygulamalar ve Örnekler
"Caiz değildir" hükmü, günümüzde de Müslümanların hayatında önemli bir rol oynamaktadır. Birçok konuda fetvalar verilerek, Müslümanların hangi fiillerin caiz olup olmadığını bilmeleri sağlanmaktadır. Örneğin, faizli kredi kullanmak, kumar oynamak, yalan şahitlik yapmak ve başkasının malını haksız yere almak gibi fiiller, İslam hukukuna göre caiz değildir.
Günümüzde, özellikle teknoloji ve tıp alanındaki gelişmelerle birlikte, birçok yeni konu ortaya çıkmıştır. Bu konularda da İslam hukukçuları, Kur'an, Sünnet, İcma ve Kıyas gibi delillere dayanarak fetvalar vermektedirler. Örneğin, tüp bebek tedavisi, organ nakli, genetik mühendisliği ve sanal para gibi konularda farklı görüşler bulunmaktadır. Bu konularda "caizdir" veya "caiz değildir" şeklinde hükümler verilirken, İslam hukukunun temel prensipleri ve günümüzün şartları dikkate alınmaktadır. Allahu a'lem.